AKTÜERYA BİLİMİ = RİSK MİMARİSİ

Türk Dil Kurumu, bilimi “evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi, ilim” olarak açıklamaktadır. Aktüerya, temelini matematiğin, istatistiğin ve ekonominin oluşturduğu ve sigorta, finans ve diğer alanlarda risk incelemelerinin yapıldığı bilim dalıdır.

Ülkemizde 1950’lerden sonra başlayan bu alan bundan 150 yıl öncesinde İngiltere’de 1800’lerden itibaren başlamıştır. Görünen o ki kat etmemiz gereken daha  çok yol var. Hatta daha da geriye gidersek Hammurabi kanunlarında ilk sigorta izlerine rastlanabilir. Ülkemizde aktüerya alanına ilk ilgi hayat sigortaları ile başlamıştır. Sonrasında hayat dışı şirketlerin aktüer çalıştırma zorunluluğu ile bu alana olan dikkat artmıştır. Tabi işi sadece “aktüer” sebebi ile odağın artmasına bağlar isek haksızlık yapmış oluruz yeni gelişen piyasalar, yeni riskler, mevcut aktüeryal analizlerin yeterli olmayışı, Avrupa’ya paralel düzenlemeler, finansal karın düşmesi ve teknik karın öneminin artması, varlık-yükümlülük hesaplamalarında geliştirilen yeni yaklaşımlar bu alana olan ilgiyi ve hatta ihtiyacı arttırmıştır. Görünen o ki önümüzdeki yıllarda önemi ve şirket içi etkisi artarak devam edecektir. Her şirketin bünyesinde bir risk mimarlık ofisini barındırması kendi menfaatleri için gerekli olacaktır.

Bu alanda çalışan profesyonellerin olasılık, istatistiksel analizler, matematik, finans, sosyoloji ve ekonomiye ilgi duymaları şarttır. Göz ardı edilen önemli bir alan sosyoloji iyi bir aktüerya uzmanının bilmesi gereken bir alandır. Toplumun ihtiyaçlarının belirlenmesi, davranışlarının tahmin edilmesi portföy yönetimi için olmazsa olmaz bir durumdur. Yurtdışında bu aktüerya alanında lisans ve yüksek lisans olmak üzere eğitim veren birçok üniversite mevcuttur. Ülkemizde Hacettepe Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Bahçeşehir Üniversitesi, Yaşar Üniversitesi ve ODTÜ’de konuyla ilgili eğitim verilmektedir.

Aktüerya alanında çalışan profesyoneller aktüer olarak adlandırılmaktadır. Aktüer ünvanını sahip olmak için yurt dışında bu konu ile ilgili yapılan sınavlara girip başarılı olmaları gerekmektedir. Peki Türkiye’de nasıl aktüer olunur? Aktüer adayları Hazine Müsteşarlığı’nca yapılacak, dört seviyeden oluşan sınavların tümünden başarılı olmalıdır. Üç yıllık mesleki uygulama şartı aranmaksızın şahısların yukarıda sayılan nitelikleri sağlamaları durumunda; Birinci Seviye Sınavlarını başarıyla tamamlayanlar stajyer aktüer, Birinci Seviye Sınavları ve İkinci Seviye Sınavlarını başarıyla tamamlayanlar ise yardımcı aktüer unvanını alır. Birinci Seviye Sınavları başarıyla tamamlanmadan İkinci Seviye Sınavlarına girilemez. Ayrıca yardımcı aktüer ünvanına sahip olanlar, üçüncü seviye sınavlarında başarılı olmaları ve yukarıda sayılan nitelikleri sağlamaları halinde aktüer ünvanını alır. Uluslararası kabul görmüş sınavlar veya usullerle aktüer unvanını alanlar, birinci, ikinci ve üçüncü seviye sınavlarından muaftır. Ülkemizde Sicile kayıtlı 122 aktüer ve 147 stajyer aktüer ve yardımcı Aktüer bulunmaktadır.

Tabi bu alanda çalışmak için illa aktüer olmak zorunluluğu yoktur son yıllarda bu alanda öğrenim gören öğrenciler üzerinde sınavlar bir baskı oluşturmaktadır. Sınavlardan başarısız olmaları durumunda iş bulamama kaygılarının oluştuğu görülmektedir. Tabi bu durum yersiz bir endişeden başka bir şey değildir. Çalışma hayatı sınavların, not ortalamalarının ötesinde bir alandır. Elbette sınavların ve başarı seviyesinin kişiye bir faydası vardır ancak her şey değildir bu unutulmamalıdır. Kişinin güçlü matematik temeli ve istatistik temellinin olması analitik düşünme ve farklı açılardan bakabilme yeteneği var ise bu alanda çalışmak için illa sınavlara girip başarılı olması gerekmez ki ünvana sahip olmayan ve bu alanda çalışan bir çok profesyonel vardır.

Yazar: MockingActuaries