Söylesene Mirim Heliodoros, Aktüer Nedir?

Fırsat buldukça aktüerya ve aktüerin tarihçesine ilişkin paylaşımlarda bulunuyoruz, bu paylaşımları kendimize notlar gibi düşünebilirsiniz. Derli toplu olarak bir yerde dursun istiyoruz. Bilgi önemli en nihayetinde, ne zaman lazım olacağı belli olmaz… Maalesef gördüğümüz aktüerya ve aktüerin tarihçesine ilişkin Türkçe bilgi eksikliği mevcut. Burada çuvaldızı kendimize iğneyi ise en azından bu alanda eğitim veren değerli kurumlara batırıyoruz. Neyse bildiğiniz üzere Prof. Dr. Türkan Saylan Kültür Merkezi’nde  Aktüerler Derneği Kitaplığı mevcut. Bir STK için önemli bir adım ve değerli bir girişim, ziyaret etmeniz ve alana ilişkin kaynak göndermeniz tavsiye olunur. Bu kitaplıkta yer alan bir kayıtta rasladık aktüere ilişkin tarihsel tanımlamaya ve hemen sizlerle paylaşmak istedik kendi yorumlarımız ile bozmak istemediğimiz için çeviri olarak paylaşıyoruz;

“Roma dönemindeki “actuarius” terimi, Roma Senatosu için davalarda kayıt tutan kimse (“katip”) anlamına geliyordu. Daha sonra “aktüer” bazı kraliyet mahkemelerinde ve yasal mahkemelerde de kayıt tutan kimse olarak kabul edilmiştir. Bundan uzun yıllar sonra, 27 Eylül 1762’de, hakları kraliyet tarafından sağlanan resmi bir hayat sigortası şirketi için bireysel hayat sigortası poliçeleri oluşturularak ilk dokümanları düzenlenmiştir (British Co.).

Geleneksel kısa adı “Old Equitable” olan bu en eski modern tip hayat sigortası şirketi hala mevcuttur. (Londra) Aynı yıl, söz konusu şirket aktüer olarak adlandırılan resmi bir pozisyonu benimsemiş ancak bir süre bu pozisyon, primlerin ya da rezerv seviyesinin vb. belirlenmesi için matematiksel hesaplamalar yapan kimse anlamına gelmeyip, aksine şirket içinde “tüm işleri yapan kişi” ya da bir tür “sorun giderici-trouble shooter” olarak kabul edilmiştir. Sonrasında farklı yerlerde de aktüerya pozisyonu benimsenmiş ve sigortanın neredeyse tüm alanlarında faaliyet göstermekle ve matematiksel analizlerde uzmanlaşmayla birlikte, kaynağı insan, doğa ya da doğaüstü-ilahi olarak görülen neredeyse tüm tehlikelere karşı gerçek kişilerin, kurumların, derneklerin ve kamu kurumlarının operasyonlarının finansal koruması amacıyla risk taşıyan tüm alanlarda faaliyet göstererek yetki alanını kademeli olarak artırmıştır.”

Yazar: Light Jewel