Bir Cisim Yaklaşıyor [Prim, Tavan Prim, Sunroof]

Sigortacılıkta prim nasıl belirleniyor ve tavan prim uygulaması nasıl işliyor?

Sigortacılıkta prim, tazminat öngörüsü üzerinden belirlenir. Şöyle bir örnek ile ilerleyelim:

Bir ülkede 5 tane kamyon, 5 tane de otomobil var. Her yıl 10 araç da sigortalanıyor ve yine her yıl 1 kamyon ve 1 otomobil kaza yapıyor. Kamyon kaza yaptığında hasar 4000 TL oluyor, otomobil hasar yaptığında hasar 1000 TL oluyor.

Böyle bir durumda sigorta şirketinin 10 aracı sigortaladığı zaman ödeyeceği 4000 + 1000 = 5000 TL tazminat tutarını prim olarak alması gerekir (komisyon, gider vs konuları karıştırmıyorum).

Eğer herhangi bir risk sınıflandırması yapılmaz ise şirketin yapacağı işlem ödeyeceği tazminat / sigortalı sayısı kadar kişi başı prim istemek olacaktır. 10 kişiden 5000 TL toplayabilmek için her bir kişiden 500 TL prim talep edecektir. Böylece 10 kişiden aldığı prim ile 2 kişinin tazminatını ödeyecektir.

Bununla birlikte daha hakkaniyetli bir prim seviyesi belirlenebilmesi için çeşitli risk sınıflandırmaları yapılır. Örneğimizde bunun en bariz şekli kamyonları ayrı otomobilleri ayrı sigortalamaktır.

Bu durumda şirket kamyonlara ödeyeceği 4000 TL tazminatı 5 kamyon sahibinden, otomobillere ödeyeceği 1000 TL tazminatı ise 5 otomobil sahibinden almak isteyecektir. Bu durumda her bir kamyon sahibi 800 TL prim ödeyecek, her bir otomobil sahibi ise 200 TL prim ödeyecektir.

Bu işin doğal bir parçası olarak hasar getirmeyen sürücünün ödüllendirmesi gündeme gelecektir.

Aynı örneğimizde hasar yapan sigortalının %60 sürprim ödediğini varsayalım. Bu durumda hasar getiren kamyoncu sonraki yıl 800 (normalde ödemesi gereken prim) + 800 x %60 = 1280 TL prim ödeyecektir. Kamyoncuların toplam 4000 TL prim ödemesi gerektiğini konuşmuştuk, bu durumda kalan 4 kamyoncu 4000 – 1280 = 2720 TL prim ödemelidir. Diğer bir ifade ile kişi başı artık 800 TL yerine 2720 / 4 = 680 TL prim ödemeleri yeterli olacaktır. Böylece hasarsız sürücülerin de %15 indirim alması sağlanmış olacaktır. Benzer bir şekilde hasarlı otomobil sürücüsü 200 x 1,6 = 320 TL ödeyecek, hasarsız otomobil sürücüleri ise 200 x 0,85 = 170 TL prim ödeyeceklerdir.

Teminatlar, frekanslar, indirim/sürprim uygulamaları, adetler vs farklı olmakla birlikte pratik olarak trafik sigortasının işleyişi de yukarıda anlatıldığı şekildedir.

Peki konuşulan tavan prim uygulaması bu durumda nasıl bir etki yapıyor?

Tavan prim, belirli bir tutarın üzerinde poliçe kesilememesi anlamına geliyor. Yukarıdaki örnekte tavan prim olarak 600 TL belirlendiğini varsayalım. Bu durumda kamyon sahiplerinin hepsinin primi 600 TL’nin üzerinde olduğu için 5’i de 600 TL prim ödeyecektir. Toplam 600 x 5 = 3000 TL. En başta söylediğimiz gibi sigorta şirketi toplam 5000 TL prim almak zorunda, bu durumda kalan 2000 TL’yi otomobil sürücülerinden almak isteyecektir. Böylece otomobil primleri 2000 / 5 = 400 TL olacaktır. Önceki indirim/sürprim kuralı burada işletilirse hasarlı otomobil sürücüsünün 400 x 1,6 = 640 TL ödemesi gerekecektir ancak o da 600 TL tavan prime takılıp 600 TL ödeyecektir. Dolayısı ile sigorta şirketi hasarsız 4 otomobil sahibinden kalan 1400 TL’yi almak için kişi başı 350 TL prim almak isteyecektir. Durumu aşağıda tablo haline getirdik ve bir de tavan primin tüm araç grupları için 900 TL olan versiyon ekledik.

Tabii ki tavan primin bir sürü uygulama yolu olabilir, tüm araç sınıfları için tek bir tavan prim yerine her bir araç sınıfı için ayrı tavan prim belirlenebilir, ya da indirimli sürücüler için de daha başka bir sınır belirlenebilir vs. Bu yazıda vurgulamak istediğimiz noktalar şunlar:

• Tavan prim uygulaması ile ödenecek tazminat değişmiyor, dolayısı ile toplam prim öyle ya da böyle birilerinden alınacaktır.
• Tavan primin belirlenme şekli tüm sigortalıları ciddi şekilde etkileyebilecektir. Hakkaniyetli bir uygulama için hassas çalışmalar yapılmalıdır.
• Primlerin kalıcı şekilde düşürülmesinin yolu toplam tazminatı düşürmek (daha az kaza yapılmasını sağlamak gibi global çözümlerin yanında, şirketlerin üzerindeki yükü azaltacak poliçelere özel uygulamalar yapılması) ya da tazminatın daha çok kişi arasında bölüşülmesini sağlamaktır (örneğin araç yerine ehliyeti sigortalamak, böylece yukarıdaki örnekte o 10 aracı kullanan örneğin 20 kişiyi sigortalayarak kişi başı maliyetin daha az olmasını sağlamak)
• Tavan primin çok düşük belirlenmesi halinde şirketlerin sürdürülemez şekilde zarar etmesi söz konusu olabilir (yukarıdaki örnekte tavan prim 450 TL belirlenirse şirket her yıl öyle ya da böyle 500 TL zarar edecektir).

Yazar: Steel